DİSK-AR: Türkiye’de asgari ücret civarında çalışma yüzde 48,9, ücret artışlarının enflasyon ve istihdamla ilişkisi yok!

T24 Ekonomi

DİSK-AR’ın raporuna nazaran, taban fiyat civarında fiyat alanlar da dahil edildiğinde (asgari fiyatın altı ve yüzde 10 fazlasında yani taban fiyat komşuluğunda bulunanlar) 8,5 milyon emekçi, minimum fiyat civarı ve altında fiyatla hayatını sürdürmeye çalışıyor. Rapora nazaran, 2024 yılı resmi enflasyonu iddia edildiği üzere yıl sonunda yüzde 44 olarak gerçekleşirse taban fiyattaki kayıp 7 bin 481 TL’ye yükselecek.  Raporda “Kasım ve aralık aylarında aylık enflasyon yüzde 2 olarak açıklanırsa Aralık 2024’te minimum fiyat açlık sonunun 4.701 TL (yüzde 27,6) altında kalmış olacak” denildi. Raporda,  “asgari fiyat artışının enflasyonu artırırken istihdamı azaltacağı” argümanlarının hakikat olmadığı vurgulandı. 

DİSK-AR, “Asgari Fiyat Araştırması 2025” raporunu yayımladı. Raporda, Türkiye’de taban fiyatın şimdiki durumunu, nasıl eridiğini, kapsamını, minimum fiyat etrafındaki tartışmaları, dünyada ve Türkiye’de minimum fiyatın gelişimi kapsamlı halde ele alındı. 

Raporda, fiyatla çalışanların 7,5 milyonunun (yüzde 43,6) taban fiyat ve altında fiyatla çalıştığı belirtiliyor. Minimum fiyatın yüzde 5 fazlası ve altında çalışan tüm özel kesim işçilerinin yüzde 47,8’ini (8,3 milyon) oluşturduğu tabir edildi. 

Türkiye’de 11,5 milyon emekçinin (yüzde 66,1) minimum fiyatın yüzde 20 fazlası ve altında fiyat ile çalıştığının belirtildiği raporda, 14,5 milyon çalışanın (yüzde 80,1) ise en fazla minimum fiyatın yüzde 50 fazlası fiyata çalıştığı kaydedildi. 

“Türkiye’de kâr itilimli bir enflasyon kelam konusudur”

Asgari fiyat artışının enflasyonu tetiklediği savlarına ait olarak raporda, “Ücret-fiyat sarmalı (spirali) argümanı günümüzde de bilhassa ana akım iktisat etrafları ile hükümet ve patron örgütleri tarafından sık sık tekrarlanıyor. Halbuki ücret-fiyat sarmalından kelam etmek mümkün değildir. Bilakis fiyat-ücret sarmalı (spirali) kelam bahsidir. Zira çalışanların enflasyon karşısında fiyatlarını zaten artırma imkanı yoktur. Fiyatlar serbestçe artarken personeller, alım gücündeki kaybı telafi etmeye çalışırlar. Münasebetin istikameti fiyatlardan enflasyona hakikat değil, enflasyondan fiyatlara doğrudur. Türkiye’de kâr itilimli bir enflasyon kelam konusudur” denildi. 

Türkiye’de 2005-2023 ortası devirde taban fiyata kimi yıllarda resmi enflasyonun hayli üzerinde gerçek artışlar yapıldığı hatırlatılan raporda, “(2016, 2019 ve 2023 gibi). 2005-2015 ortasında (bazı yıllar hariç) taban fiyat artışları çoklukla resmi enflasyondan yüksek seyretti. Fakat bu durum enflasyonu tetiklemedi. Örneğin, 2012’de taban fiyata yüzde net 11,8 oranında artırım yapıldı. Bir evvelki yılın (2011) enflasyonu yüzde 10,5’ti. 2012’de enflasyon yüzde 6,2’ye geriledi. Misal durum 2016 yılı için de geçerlidir. Taban fiyata AKP periyodunda en yüksek gerçek artışın yapıldığı 2016’da enflasyon bir evvelki yıla nazaran düştü” bilgileri yer aldı. 

“Asgari fiyat ile istihdam ortasında sav edilen üzere bir bağlantı yok”

Asgari fiyat artışına karşı yapılan bir başka itirazın fiyat artışlarının istihdamı düşüreceği ve işsizliği artıracağı tarafında olduğu belirtilen raporda, taban fiyatın yıllık ortalama artışı ile yıllık işsizlik ve istihdam oranları ortasında argüman edilen bir münasebet bulunmadığı vurgulandı.

Asgari fiyatın başka yıllara nazaran nispeten daha yüksek arttığı devirlerde dahi işsizlikte besbelli bir artış ve istihdamda azalış olmadığı lisana getirilen raporda, “Örneğin minimum fiyatın başka yıllara nazaran nispeten yüksek arttığı (yıllık ortalama yüzde 104) ve yılda iki sefer artırım yapıldığı 2023 yılında dar tarifli (resmi) işsizlik oranı yıllık yüzde 10,4’ten yüzde 9,4’e gerilemiş, istihdam oranı ise yüzde 47,5’ten yüzde 48,3’e yükselmiştir” denildi. 

“Verimlilik artışı minimum fiyata yansımıyor”

Verimliliğin düşük olması nedeniyle fiyatların düşük kalmasının yanlışsız olmadığı lisana getirilen raporda, şunlar yer aldı:

“Asgari fiyatın -ulusal seviyede verimlilik artışının bir ölçüsü olarak kabul edilebilecek olan- Kişi Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya oranı düşmektedir. 1974 yılında KB GSYH’nin yüzde 80,6’sına karşılık gelen brüt taban fiyatı, 2024 yılında iddiası olarak KB GSYH’nin yüzde 46,5’ine gerileyecek. Minimum fiyatın bir ulusal verimlilik/büyüme ölçüsü olan KB GSYH’ye oranı düşmektedir.

Öte yandan 500 büyük şirkette kişi başına brüt fiyat ve maaş ödemelerinin kişi başına katma pahaya oranı (ücret verimlilik endeksi) 2006 yılından bu yana birkaç yıl hariç gerilemiştir. Türkiye’nin önde gelen şirketlerinde verimlilik artışının fiyat artışına yol açmadığı aksine verimlik karşısında fiyatların düştüğü görülüyor.

Verimlilik artışı bizatihi fiyat artışına ve fiyatlarda güzelleşmeye yol açmaz hatta verimlilik artarken fiyatların alım gücü düşebilir.

“Kayıp 7 bin 481 TL’ye yükselecek”

Raporda, taban fiyatın enflasyon karşısında korunacağı argümanlarına karşın 2024 yılında taban fiyat resmi enflasyon artışın altında ezildiği vurgulanırken, “Asgari fiyatın Temmuz 2024’te yine artırılmaması nedeniyle minimum fiyatın alım gücü 2024 yılında enflasyon karşısında önemli biçimde eridi. 2023 yılı aralık ayında 17.002 TL olarak saptanan taban fiyat ocak ayı sonunda personelin cebine girdiğinde 1.139 TL kaybederek 15.862 TL’ye gerilemişti” denildi. 

2024 yılı resmi enflasyonu iddia edildiği üzere yıl sonunda yüzde 44 olarak gerçekleşirse taban fiyattaki kaybın 7 bin 481 TL’ye yükseleceği söz edilen raporda, “Asgari fiyatla çalışanın 2024 yılı boyunca yaşan kaybı ise 55 bin TL’ye yaklaştı. Şayet hükümet gaye enflasyon yahut açıklanan enflasyondan düşük artırımda ısrar ederse taban fiyatın enflasyon karşısındaki kaybı kalıcılaşacak” tabirleri yer aldı. 

“Asgari fiyat açlık ve yoksulluk sonunun altında kaldı”

2024 taban fiyatı alım gücünün süratle düşmesiyle birlikte açlık ve yoksulluk sonunun altında kaldığı belirtilen raporda,  şunlar denildi:

“2023 Ocak ayından 2024 sonuna 24 ay boyunca minimum fiyat sadece 4 ay açlık hududunun üzerinde oldu. 2023’ün ikinci yarısında taban fiyata yapılan yüzde 34’lük artış açlık sonunun üzerine çıkamazken, 2024 yılının ayından itibaren taban fiyat açlık hududunun altına düştü. Kasım ve aralık aylarında aylık enflasyon yüzde 2 olarak açıklanırsa Aralık 2024’te taban fiyat açlık hududunun 4.701 TL (yüzde 27,6) altında kalmış olacak.”